Akşamüstü mü, Akşam Üzeri mi? Bir Dil Çıkmazı
Bir insan, ne kadar zeki, kültürlü veya hayatını düzene sokmuş olursa olsun, akşamüstü mü, akşam üzeri mi diye düşündüğünde, bir anda o kadar kararsızlaşır ki, sanki hayatının en büyük kararını veriyormuş gibi hisseder. İzmir’de, sıcak bir akşamda arkadaşlarla buluşmuşken, bu ikili kullanım üzerine bir tartışma başlattım ve anladım ki, “akşamüstü mü, akşam üzeri mi?” sorusu, dilimizin derinliklerine inen, tam çözülmesi gereken bir bilmecedir.
Akşamüstü mü, Akşam Üzeri mi? Sorusu: Bazen “Hayırdır?” Durumu
Geçenlerde, kafede bir arkadaşımın “Akşam üzeri ne yapacağız?” dediğini duyduğumda, gözlerimi büyük bir şaşkınlıkla açtım. Bir an, kafamda bir sürü soru belirdi: “Hadi ya, ‘akşamüstü’ demedi, ne oldu? Neden ‘akşam üzeri’ dedi?” O sırada fark ettim ki, dildeki bu ince fark, gerçekten insanı zor durumda bırakabiliyor.
Tabii, arkadaşımın verdiği cevaba bakarsak, bu “akşamüstü mü, akşam üzeri mi?” sorusu aslında bir çeşit sosyal deney. Sanki bir tarafta dilbilimsel bir doğruluk, diğer tarafta ise doğal akış ve halk arasında yaygın kullanım var. O yüzden ben de, kafamda bu ikiliği çözemeden, “Birader, akşam üzeri ne demek ya? Birader akşamüstü denir,” diye espri yaparak durumu geçiştirmeye çalıştım. Ama içimde bir his vardı, bir şeyler eksikti… Sanki tüm dilbilgisel kurallarımı sorguluyordum.
Akşamüstü: Gündelik Yaşamda Huzurlu Bir Kullanım
Şimdi, kendi adıma bir açıklama yapacak olursam, akşamüstü kesinlikle daha doğal bir terim gibi geliyor. Çünkü, bu kelimeyi, yıllardır arkadaş ortamlarında, ailede, sokakta, her yerde duyuyorum. Üzerinde hiçbir çelişki barındırmıyor, her şey açık. “Akşamüstü” bir dönüm noktası gibidir. Akşam, biraz daha serin olmaya başlamış, ışıklar hafif solmuş, yemek saati yaklaşmış… Tam o sırada “akşamüstü”nü kullanırsınız ve her şey yerine oturur.
Bir de bunun yanında, “akşamüstü” kelimesi bir tür sıcaklık yaratır. Evet, doğru! Hani bazen birini arar, “Akşamüstü buluşalım mı?” dersiniz, o kişi “Evet, olur” der ve işte o an, ikinizin de içini sıcacık bir şeyler kaplar.
Akşam Üzeri: Dilin Aşırı Resmi Kardeşi
İşte, tam burada “akşam üzeri” devreye giriyor. Bu, sanki bir dilin en kurallı versiyonunun öne çıktığı, bir tür edebiyat tarihçisi gibi konuştuğunuz anları temsil ediyor. Arkadaşlar, birinin “Akşam üzeri” demesi gerçekten başka bir dünyaya adım atmak gibi. Hani bir konuda ciddi olmanız gerektiğinde, “akşam üzeri” kullanmak zorundasınız. Sanki bir iş görüşmesine gitmek üzeresiniz, sakin bir hava var ama içinde kaybolan bir resmiyet de var.
“Akşam üzeri” derken, bir yandan da hep bir gerilim hissi vardır. Ne var, sanki bir iş toplantısına giriyormuş gibi. O yüzden bazen, akşam üzeri demek yerine, sadece “akşam” demek daha iyi olabilir. Ne de olsa, dil bazen bizi kendi halimize bırakmalı, değil mi?
Bir Gün Akşamüstü, Bir Gün Akşam Üzeri: Gel, Aradaki Farkı Anla
İzmir’deki bir kafede otururken, akşamüstü mü, akşam üzeri mi diye düşündüğümde, aniden kafamda bir soruyla karşılaştım. Bütün gün boyunca akşamüstü dedim, ama neden? Bunu gerçekten seviyorum. Akşamüstü derken, bir arkadaşımın yüzündeki rahatlık, bir kahvenin kokusu ve hafif rüzgarın hissi geliyor. Akşam üzeri dediğinizde, hemen bir odaklanma geliyor. Bir iş yapmam lazım, diye düşünüyorsunuz. Sanki bir şeyler oluyor ama nedir, anlayamıyorsunuz.
Mesela geçen gün bir arkadaşım bana “Akşam üzeri buluşalım, olur mu?” dedi. Dedim, “Tamam, ama bana biraz rahatlayıp, akşamüstü buluşalım” diyorum. O anda, hiç şüphe yok ki, bir mizah doğuyor. Yani, o kadar büyük bir fark var ki! Akşamüstü dediğinizde, sanki hayat akıp giderken, her şey hafif bir şekilde yavaşlıyor, ne yapacağınızı bilmeden geçiyor. Oysa akşam üzeri dediğinizde, bilinçaltınızda bir “çalışmaya başla” sinyali alıyorsunuz.
Sonuç: Hangisini Seçersiniz?
Akşamüstü mü, akşam üzeri mi? Bunu bir sorun olarak sormak, aslında hepimizin dildeki o ufak farkları nasıl düşündüğümüzü, hayatımıza nasıl yansıttığımızı gösteriyor. Belki de, her şeyin düzgün olması gerektiğini düşünen bizler, aslında her kelimenin gücünden fazlasıyla etkileniyoruz. Ne de olsa, dil sadece bir iletişim aracı değil, aynı zamanda kimliğimizin bir parçası.
Şu an belki de hala kafanızda bir soru var: “Peki, sonunda ne oldu? Akşamüstü mü, akşam üzeri mi?” Cevap basit: İkisini de kullanabilirsiniz, ama siz en iyisi akşamüstü diyerek rahatlayın. Çünkü akşamüstü demek, aslında biraz huzur, biraz samimiyet, biraz da kahve kokusu demek. Akşam üzeri demekse… Hmm, belki biraz daha mesafeli ve ciddi bir yaklaşım.
Hangisini seçeceğiniz size kalmış, ama unutmayın: Akşamüstü demek, bu yazıyı okurken en keyifli yolculuğa çıkmak demektir.